Verpleegkundige identiteit

Verpleegkundige, wie bent u eigenlijk? Wie het weet mag het zeggen. Zijn we de engelen waarvoor men ons soms houdt? Zijn we de zuster die de billen wast, de spuiten geeft, troost en ondersteuning biedt? Néééééé! Die tijd ligt ver achter ons, maar wat zijn we dan wél? Weten we zelf wel wie we zijn en waar we voor staan?

In de jaren tachtig begon er een professionaliseringsgolf. We wilden niet meer het hulpje van de dokter zijn, we waren zélf een professie, met eigen opleidingen op HBO en universitair niveau, theorieën, vakliteratuur, beroepsverenigingen, symposia en noem maar op. We wilden erkénning. Maar waarvoor eigenlijk? De warrige taal en de gezochte theorieën van verpleegkundigen zijn weinig helpend om onszelf uit te leggen, daarbij zijn ze saai. Alsof je een natuurkundige hoort praten over het licht. Hoe langer hij praat, deste minder ga je ervan begrijpen. Ik hoor studenten verpleegkunde praten over gezondheidspatronen, continuïteit, coördinatie, competenties en beroepsontwikkeling. Iedereen knikt gedwee, dat zijn de termen die we willen horen. Bij doorvragen gaat het nérgens over, de begrippen blijken in het hoofd van de spreker geen verband te hebben met de patiënt of de verpleegkundige, ze staan los van de werkelijkheid. Het is een nieuw soort latijn waarmee we elkaar ritueel zoet houden en geruststellen: we horen tot dezelfde kerk, we spreken dezelfde taal.

Het verbaast me niets dat er in een recent stukje in Verpleegkunde Nieuws de volgende zin opdook: "de definitie van verpleging is in de gemoderniseerde wettekst teruggebracht tot een lijst van verpleegtechnische handelingen en palliatieve zorg" (VPN nr. 2/05).
Dat krijg je ervan als je je retoriek loskoppelt van de alledaagse praktijk. Dan geef je de buitenwereld vrij spel om je vak te omschrijven zoals het uitkomt, nota bene in een wéttekst.
De verwarring rond onze beroepsidentiteit is behoorlijk uit de hand gelopen. Waar moeten we beginnen om het tij te keren? We zullen in normale taal moeten vertellen wie we zijn, en waar we voor staan. In een paar zinnen die voor elke leek met een normaal verstand te begrijpen zijn. Na deze tirade kan ik natuurlijk niet achterblijven, waar staat de verpleegkundige voor, wat is verplegen?
Voor mij is verplegen dat je mensen helpt. Je helpt ze bij de dingen in hun leven die door een psychische of lichamelijke ziekte moeilijk zijn geworden. Dat kan over eten en drinken gaan, maar ook over de omgang met anderen, het omgaan met gevoelens of het indelen van een dag. De verpleegkundige richt zich dus op de gevolgen die een ziekte heeft op het léven van de patiënt, met als doel kwaliteit van leven. Is dat niet wat simpel? Nou, als je hier serieus werk van gaat maken dan is dat niet eenvoudig. Iemand wordt niet opgenomen omdat hij psychotisch of depressief is, iemand wordt opgenomen omdat die ziekte het leven zodanig heeft ontregeld dat opname nodig werd. Psychiatrische diagnostiek en behandeling - het domein van de dokter - gebeurt normaal gesproken ambulant. Pas als er teveel verpleegproblemen zijn, is opname noodzakelijk. Een opname-indicatie is dus altijd verpleegkundig.

Nemen verpleegkundigen hun verantwoordelijkheid serieus? Nauwelijks. Verpleegplannen blijven vaak leeg, rapportages gaan zelden over dat, waarop de patiënt thuis vastliep en wat dus binnen ons domein valt. We stellen ons veel te bescheiden op als het gaat om onze verantwoordelijkheden. Is het bescheidenheid of zijn we bang om onze nek uit te steken en ons werkelijk aanspreekbaar te tonen? Het wordt tijd dat we korte metten maken met het zusterlatijn en in woorden en daden laten zien waar we voor staan in de patiëntenzorg. De tweede professionaliseringsgolf kan beginnen. Graag in klare taal.